บทคัดย่อ

โรงพยาบาลเฉพาะทางด้านจิตเวช มีบทบาทหลักในการให้บริการผู้ป่วยจิตเวชในระดับกลางถึงรุนแรง ส่งผลต่อต้นทุนบริการของโรงพยาบาล การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์และนำเสนอต้นทุนผู้ป่วยนอกและผู้ป่วยในที่รักษาในโรงพยาบาลเฉพาะทางด้านจิตเวช เป็นการศึกษาภาคตัดขวางหลายปี แหล่งข้อมูลที่ใช้คือข้อมมูลต้นทุนผู้ป่วยนอกและผู้ป่วยในรายบุคคลของโรงพยาบาลจิตเวช สังกัดกรมสุขภาพจิต รวม 8 แห่ง ที่สมัครใจเข้าร่วมโครงการวิเคราะห์ต้นทุนรายโรค ระยะที่ 1 และระยะที่ 2 รวม 5 ปีงบประมาณ (2561–2565) มีข้อมูลต้นทุนรวม 13 ชุด (โรงพยาบาล 2 แห่งมีข้อมูลมากกว่า 1 ปี) ซึ่งเป็นข้อมูลที่ได้จากการศึกษาต้นทุนในมุมมองของผู้ให้บริการ (provider perspective) วิเคราะห์ต้นทุนใช้วิธีมาตรฐานจากบนลงล่าง (top-down method) และวิธีต้นทุนจุลภาค (bottom-up method) ด้วยโปรแกรม HSCE (Healthcare Service Cost Estimation program) ผลการศึกษาพบว่า โรงพยาบาลเฉพาะทางด้านจิตเวช มีต้นทุนผู้ป่วยนอกเฉลี่ย 1,874 บาทต่อครั้ง (SD 2,425 และค่ากลาง 1,174) ผู้ป่วยจิตเวชมาใช้บริการผู้ป่วยนอกที่โรงพยาบาลเฉลี่ย 4.29 ครั้งต่อคนต่อปี ต้นทุนต่อคนต่อปี 7,974 บาท เพศหญิงมารับบริการมากกว่าเพศชายร้อยละ 50.4 เพศชายมีต้นทุนผู้ป่วยนอกเฉลี่ยต่อครั้งสูงกว่าเพศหญิง 1,891 บาท (SD 2,438 และค่ากลาง 1,214) แต่ต้นทุนต่อคนต่อปีเพศหญิงสูงกว่าเพศชาย 8,141 บาท (SD 13,237 และค่ากลาง 4,177) ผู้ป่วยจิตเวชอายุ 40 – 49 ปี มารับบริการผู้ป่วยนอกมากสุด 120,014 ครั้ง (ร้อยละ 16.1) มีต้นทุนเฉลี่ย 1,806 บาทต่อครั้ง (SD 2,181 และค่ากลาง 1,182) ผู้ป่วยสิทธิสวัสดิการข้าราชการ มีต้นทุนผู้ป่วยนอกเฉลี่ยต่อครั้งสูงสุด 2,579 บาทต่อครั้ง (SD 3,932 และค่ากลาง 1,139) สิทธิหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ มีต้นทุนเฉลี่ย 1,736 บาทต่อครั้ง (SD 1,543 และค่ากลาง 1,279) และ 8,427 บาทต่อคนต่อปี (SD 11,544) ผู้ป่วยนอกรหัส F2000 Paranoid schizophrenia continuous, including treatment resistant มารับบริการมากสุด 63,139 ครั้ง (ร้อยละ 8.5) มีต้นทุนเฉลี่ย 2,047 บาทต่อครั้ง (SD 2,250 และค่ากลาง 1,526) มาโรงพยาบาลเฉลี่ย 4.39 ครั้งต่อคนต่อปี ต้นทุนต่อคนต่อปี 8,959 บาท (SD 12,970) ผู้ป่วยในของโรงพยาบาลจิตเวช นอนโรงพยาบาลเฉลี่ย 21.5 วัน AdjRW เฉลี่ย 1.99 ต้นทุนเฉลี่ย 47,775 บาทต่อราย (SD 41,210 และค่ากลาง 37,871) และต้นทุนต่อคนต่อปี 76,173 บาท (SD 84,614) โดยผู้ป่วยในส่วนใหญ่เป็นเพศชาย ร้อยละ 71.8 วันนอนเฉลี่ย 22.3 วัน AdjRW เฉลี่ย 2.06 ต้นทุนเฉลี่ย 49,289 บาทต่อราย (SD 42,053 และค่ากลาง 39,569) มารับบริการแบบผู้ป่วยใน 1.63 ครั้งต่อคนต่อปี มีต้นทุนต่อคนต่อปี 80,549 บาท (SD 86,695) ผู้ป่วยอายุ 30 – 39 ปี มารับบริการมากสุด 7,571 ราย (ร้อยละ 24.7) วันนอนเฉลี่ย 22.5 วัน AdjRW เฉลี่ย 2.10 ต้นทุนเฉลี่ย 52,001 บาทต่อราย (SD 42,582 และค่ากลาง 41,701) มีการมารับบริการแบบผู้ป่วยในเฉลี่ย 1.49 ครั้งต่อคนต่อปี มีต้นทุนต่อคนต่อปี 77,323 บาท (SD 77,949) ผู้ป่วยในส่วนใหญ่มีสิทธิหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ ร้อยละ 83.1 นอนโรงพยาบาลเฉลี่ย 21.8 วัน AdjRW เฉลี่ย 2.04 ต้นทุนเฉลี่ย 47,995 บาทต่อราย (SD 40,373 และค่ากลาง 38,305) และต้นทุนเฉลี่ยต่อ AdjRW 24,082 บาท ผู้ป่วยมารับบริการแบบผู้ป่วยในเฉลี่ย 1.65 ครั้งต่อคนต่อปี ต้นทุนต่อคนต่อปี 79,297 บาท (SD 85,366) ผู้ป่วยกลุ่ม DRG 19512 Chronic psychotic disorders with moderate cost and clinical complexity (w mod CCC) มีจำนวนมากสุด 9,119 ราย (ร้อยละ 29.7) วันนอนเฉลี่ย 25.1 วัน AdjRW เฉลี่ย 2.18 ต้นทุนเฉลี่ย 54,153 บาทต่อราย (SD 43,564 และค่ากลาง 43,928) ผู้ป่วยมารับบริการแบบผู้ป่วยในเฉลี่ย 1.67 ครั้งต่อคนต่อปี มีต้นทุนต่อคนต่อปี 92,124 บาท (SD 105,358) ผู้ป่วย DRG 20512 Drug use disorders and withdrawal w mod CCC จำนวน 4,624 ราย (ร้อยละ 15.1) วันนอนเฉลี่ย 21.8 วัน AdjRW เฉลี่ย 2.24 มีต้นทุนเฉลี่ย 49,121 บาทต่อราย (SD 36,221 และค่ากลาง 40,914) ผู้ป่วยมารับบริการแบบผู้ป่วยในเฉลี่ย 1.43 ครั้งต่อคนต่อปี ต้นทุนต่อคนต่อปี 70,279 บาท (SD 59,249) ผลการวิเคราะห์สมการถดถอย พบว่า วันนอน สิทธิประกันสุขภาพ และอายุสามารถอธิบายความแปรผันของต้นทุนผู้ป่วยในจิตเวชได้ร้อยละ 58 (Adj R-squared = 0.58, probability of F test; p < 0.001) โรงพยาบาลจิตเวชมีต้นทุนการรักษาผู้ป่วยสูงทั้งผู้ป่วยนอกและผู้ป่วยใน ควรทำการวิเคราะห์สาเหตุที่ให้ต้นทุนสูง เพื่อพัฒนามาตรการควบคุม และลดต้นทุนในส่วนที่สามารถปรับปรุงได้ ผู้กำหนดนโยบายควรพิจารณาสงเสริมระบบบริการผู้ป่วยนอกที่มีคุณภาพ และครอบคลุมต่อเนื่อง เพื่อให้ผู้ป่วยได้เข้าถึงการรักษา และอาการไม่ลุกลามจนต้องนอนรักษาในโรงพยาบาล และควรวิจัยทางเลือกการลงทุน และสนับสนุนบริการสุขภาพจิตปฐมภูมิตามกลุ่มอายุ รวมทั้งระบบสนับสนุนในชุมชนเพราะเป็นปัจจัยสำคัญในการสร้างระบบสุขภาพจิตที่ยั่งยื่น

คำสำคัญ: ต้นทุนบริการจิตเวช, โรงพยาบาลจิตเวช, บริการจิตเวช

Abstract

Psychiatric hospitals play a key role in providing care for patients with moderate to severe mental health conditions, which significantly impacts hospital service costs. This study aimed to analyze and present the outpatient and inpatient costs of psychiatric care in specialized psychiatric hospitals. A multi-year cross-sectional study was conducted using patient-level cost data from eight psychiatric hospitals under the Department of Mental Health that voluntarily participated in Phase I and Phase II of the Cost per Disease project. Data were collected over five fiscal years (2018–2022), comprising 13 cost datasets from both outpatient and inpatient services. (Two hospitals have longitudinal data for more than one year.) The costing approach was based on the provider’s perspective, applying both the top-down and bottom-up methods using the Healthcare Service Cost Estimation (HSCE) program.

The results showed that the average outpatient cost per visit in psychiatric hospitals was 1,874 THB (SD 2,425), with a median of 1,174. On average, psychiatric patients visited outpatient (OP) services 4.29 per person per year, resulting in an annual cost per person of 7,974 THB. Females accounted for a slightly higher proportion of visits (50.4%) than males. Although the average cost per visit for males was higher than females (1,891 THB; SD 2,438; median 1,214), the average annual cost per person was higher among females (8,141 THB). Patients aged 40–49 years had the highest number of outpatient visits (120,014 visits, 16.1%) with an average cost of 1,806 THB per visit (SD 2,181; median 1,182). The civil servant medical benefit scheme (CS) had the highest average outpatient cost per visit (2,579 THB; SD 3,932; median 1,139), while patients under the universal coverage scheme (UC) had an average cost of 1,736 THB per visit (SD 1,543; median 1,279) and 8,427 THB per person per year (SD 11,544). Among outpatients, those patients with F2000 (Paranoid schizophrenia continuous, including treatment resistant) accounted for the highest number of visits 63,139 visits (8.5%). The average cost per visit was 2,047 THB (SD 2,250), with a median of 1,526. These patients visited 4.39 times per person per year, resulting in an average annual cost per person of 8,959 THB (SD 12,970). For inpatient services, psychiatric hospital patients had an average length of stay of 21.5 days, with an average adjusted relative weight (AdjRW) of 1.99. The average cost per admission was 47,775 THB (SD 41,210), with a median of 37,871. The average annual cost per inpatient per person was 76,173 THB (SD 84,614). Most inpatients were male (71.8%), with a slightly longer average length of stay of 22.3 days, an average AdjRW of 2.06, and an average cost per admission of 49,289 THB (SD 42,053; median 39,569). On average, male patients were admitted 1.63 times per person per year, with an annual cost per person of 80,549 THB (SD 86,695). Patients aged 30–39 years constituted the largest inpatient (7,571 admissions, 24.7%). Their average length of stay was 22.5 days, with an average AdjRW of 2.10. The average cost per admission was 52,001 THB (SD 42,582), with a median of 41,701. These patients were admitted 1.49 times per person per year on average, with an annual cost per person of 77,323 THB (SD 77,949). Most inpatients (83.1%) were covered under the universal coverage scheme (UC). These patients had an average length of stay of 21.8 days and an average AdjRW of 2.04. The average cost per admission was 47,995 THB (SD 40,373), with a median of 38,305 and an average cost of 24,082 THB per AdjRW. On average, patients were admitted 1.65 times per person per year, resulting in an annual cost per person of 79,297 THB (SD 85,366). The most common inpatient group was DRG 19512 chronic psychotic disorders with moderate cost and clinical complexity (w mod CCC), comprising 9,119 admissions (29.7%). These patients had an average length of stay of 25.1 days, an average AdjRW of 2.18, and an average cost per admission of 54,153 THB (SD 43,564; median 43,928). On average, they were admitted 1.67 times per person per year, resulting in an annual cost per person of 92,124 THB (SD 105,358). For DRG 20512 drug use disorders and withdrawal with moderate CCC, there were 4,624 admissions (15.1%) with an average length of stay of 21.8 days and an average AdjRW of 2.24. The average cost per admission was 49,121 THB (SD 36,221; median 40,914). These patients were admitted an average of 1.43 times per person per year, with an annual cost per person of 70,279 THB (SD 59,249). Regression analysis showed that length of stay, health insurance scheme, and patient age significantly explained 58% of psychiatric inpatient costs per admission (Adjusted R-squared = 0.58; p < 0.001). In summary, services cost in psychiatric hospitals for both outpatients and inpatients were high. Hospitals should undertake comprehensive analyses to identify opportunities for cost control. Policymakers should consider investing in high-quality and comprehensive outpatient mental health services that lower inpatient care needs. Research on investment in mental services in community-based primary care is crucial for establishing a sustainable and responsive mental health system.

Keywords: mental healthcare cost, psychiatric, mental health services

Powered by Froala Editor

Powered by Froala Editor