อัตราส่วนต้นทุนต่อค่ารักษาเพื่อการประมาณการต้นทุนบริการ

Published: 17 Oct 2023

6,932 view

อ่านฉบับเต็ม

อัตราส่วนต้นทุนต่อค่ารักษาเพื่อการประมาณการต้นทุนบริการ ในโรงพยาบาลกระทรวงสาธารณสุข

บทคัดย่อ

อัตราส่วนต้นทุนต่อค่ารักษาเป็นข้อมูลสำคัญที่ใช้ในการคำนวณต้นทุนรายบุคคลได้ กรณีที่มีข้อมูลค่ารักษาเป็นรายบุคคลครบถ้วน การศึกษามีวัตถุประสงค์เพื่อนำเสนออัตราส่วนต้นทุนต่อค่ารักษารายหมวดค่ารักษาของโรงพยาบาลแต่ละกลุ่มที่ได้จากการวิธีการคำนวณต้นทุนมาตรฐาน ข้อมูลที่ใช้ได้จากข้อมูลต้นทุนและค่ารักษาของผู้ป่วยเป็นรายบุคคล จากโรงพยาบาล 40 แห่ง ที่เข้าร่วมโครงการวิเคราะห์ต้นทุนรายโรคระยะที่ 1 (ปีงบประมาณ 2562-2565) ซึ่งได้จากวิธีวิเคราะห์ต้นทุนการบริการทางการแพทย์แบบมาตรฐาน และการวิเคราะห์ต้นทุนรายผู้ป่วยด้วยวิธีต้นทุนจุลภาค สถิติที่ใช้ ได้แก่ ค่ากลาง (median) ค่าเฉลี่ยเลขคณิต (arithmetic mean) ค่าเฉลี่ยเรขาคณิต (geometric mean) และส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน ผลการศึกษา ได้อัตราส่วนต้นทุนต่อค่ารักษาจำแนกตามกลุ่มโรงพยาบาล ได้แก่ อัตราส่วนต้นทุนต่อค่ารักษาระดับโรงพยาบาล อัตราส่วนต้นทุนต่อค่ารักษาระดับหมวด อัตราส่วนต้นทุนต่อค่ารักษาระดับหมวดของผู้ป่วยนอก และอัตราส่วนต้นทุนต่อค่ารักษาระดับหมวดของผู้ป่วยใน อันเป็นข้อมูลสำคัญที่สามารถนำไปใช้อ้างอิงในการคำนวณต้นทุนรายบุคคลได้

Abstract

The ratio of cost to charge is an important conversion factor used for indirectly estimating individual patient hospital service costs. The present study aimed to present the ratios of cost to charge by hospital groups obtained from the First Five Years Cost per Disease Project. The data were compiled from 40 participating hospitals during the fiscal year 2019-2022. The high granularity cost data were obtained from micro-costing method as service item unit costs. The statistics used included median, arithmetic mean, geometric mean, and standard deviation. Results of the present study covered not only the ratios of cost to charge by hospital groups, but also the ratios of cost to charge by billing groups by hospital groups, for outpatient care and for inpatient care. These ratios would serve as reference conversion for estimating individual patient costs.

การคำนวณอัตราส่วนต้นทุนต่อค่ารักษา

การคำนวณอัตราส่วนต้นทุนต่อค่ารักษา หรือ RCC มีวิธีการดำเนินการ ดังนี้

1) การรวบรวมข้อมูลผู้ป่วยนอกและผู้ป่วยในรายบุคคล ซึ่งเป็นผลลัพธ์จากโปรแกรม HSCE ได้ข้อมูลต้นทุนและค่ารักษาเป็นรายหมวด แบ่งเป็นข้อมูลผู้ป่วยนอก 88 ชุด (ข้อมูลจาก 1 โรงพยาบาลใน 1 ปีถือว่าเป็น 1 ชุด) รวมข้อมูลผู้ป่วยนอกที่รับบริการ 34,696,442 ครั้ง และข้อมูลผู้ป่วยใน 88 ชุด รวมข้อมูลการรับบริการผู้ป่วยใน 2,263,459 ราย

2) ตรวจสอบความถูกต้อง สมบูรณ์ ของข้อมูลผู้ป่วย ข้อมูลต้นทุนและค่ารักษา ตามเกณฑ์ ดังนี้

2.1) ข้อมูลผู้ป่วยนอก มีเกณฑ์ในการตัดข้อมูลทั้งต้นทุนและค่ารักษาออกจากการวิเคราะห์ คือ 1) ข้อมูลที่มีค่ารักษาและต้นทุนในแต่ละหมวดต่ำกว่า 0 บาท 2) ข้อมูลที่มีค่ารักษาและต้นทุนรายหมวดสูงกว่า 100,000 บาท ยกเว้นหมวดยาจะตัดข้อมูลที่มีค่ารักษาและต้นทุนสูงกว่า 200,000 บาท เนื่องจากมีผู้ป่วยที่ใช้ยาราคาแพง เช่น ผู้ป่วยโรคมะเร็งฯลฯ 3) ข้อมูลที่มีค่ารักษาและต้นทุนต่อครั้ง ต่ำและสูงมากผิดปกติ คือ ข้อมูลที่มีต้นทุนต่อครั้ง ต่ำกว่า 10 บาท และสูงกว่า 500,000 บาท 4) ตัดข้อมูลผู้ป่วยที่มีต้นทุนรวมทั้งผู้ป่วยนอกต่อครั้งเกินจากค่าเฉลี่ยไปมากในแต่ละโรงพยาบาล เรียกว่าเป็นการตัดข้อมูลที่ตกเกณฑ์ รายโรงพยาบาล (trimming of outliers) โดยยึดหลักการตัดออกให้น้อยที่สุดแต่ได้ผลในการลดส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานได้มากที่สุด คือ การตัดข้อมูลผู้ป่วยที่มีต้นทุนรวมอยู่นอก 3 เท่า ของส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานของค่าเฉลี่ยเรขาคณิต (geometric mean)

2.2) ข้อมูลผู้ป่วยใน มีเกณฑ์ในการตัดข้อมูลทั้งต้นทุนและค่ารักษา รวมทั้งข้อมูลผู้ป่วยที่ใช้ในการจัดกลุ่มวินิจฉัยโรคร่วมไทย ฉบับ 6.3 (Thai diagnosis related group; TDRG) ออกจากการวิเคราะห์ คือ 1) ความถูกต้องของข้อมูลราย admission (ราย) ได้แก่ ข้อมูลทางคลินิกและข้อมูลค่ารักษาผิดพลาด/ไม่สมบูรณ์, ข้อมูลที่จัดกลุ่ม TDRG ไม่ได้ หรือมีค่าน้ำหนักสัมพัทธ์ (relative weight, RW) เท่ากับ 0 และข้อมูลผู้ป่วยที่นอนโรงพยาบาลมากกว่า 180 วัน 2) ข้อมูลผู้ป่วยที่มีค่ารักษาพยาบาลรวมต่ำและสูงมากผิดปกติ คือ ค่ารักษารวมต่ำกว่า 400 บาท (เนื่องจากหากรับไว้เป็นผู้ป่วยในต้องมีค่ารักษาอย่างน้อย คือ ค่าห้องค่าอาหาร จำนวน 400 บาทต่อวันกรณีไม่ได้มีการรักษาใด ๆ) หรือสูงกว่า 5 ล้านบาท (เทียบกับข้อมูลผู้ป่วยที่มีการรักษาที่ยุ่งยากและโรคที่รักษายากที่สุดของโรงพยาบาลศูนย์ ขนาดมากกว่า 1,000 เตียงและจำนวนวันนอนโรงพยาบาลไม่เกิน 180 วัน ซึ่งค่ารักษาเฉลี่ยไม่เกิน 5 ล้านบาท) 3) ข้อมูลผู้ป่วยที่มีต้นทุนรวมต่อรายต่ำและสูงมากผิดปกติ คือ 3.1) ต้นทุนรวมต่ำกว่า 300 บาท (เทียบกับต้นทุนค่าห้องค่าอาหารต่อวันต่ำสุด คือ 308 บาท) ⁽²⁰⁾ 3.2) ต้นทุนต่อวันสูงกว่า 5 แสนบาทและต่ำกว่า 100 บาท 4) ตัดข้อมูลผู้ป่วยที่มีต้นทุนเกินจากค่าเฉลี่ยไปมากในแต่ละกลุ่มวินิจฉัยโรคร่วม เรียกว่าเป็นการตัดข้อมูลที่ตกเกณฑ์ ราย DRG (trimming by DRG) ตามหลักการตัดออกให้น้อยที่สุดแต่ได้ผลในการลดส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานได้มากที่สุด คือการตัดข้อมูลผู้ป่วยที่มีต้นทุนรวมอยู่นอก 3 เท่า ของส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานของค่าเฉลี่ยเรขาคณิต (geometric mean)^(21-24)หลังตรวจสอบข้อมูล ได้ตัดข้อมูลผู้ป่วยนอก ออกไป จำนวน 3,146,141 ครั้ง คิดเป็นร้อยละ 9.1 ของข้อมูลผู้ป่วยนอกทั้งหมด และตัดข้อมูลผู้ป่วยใน จำนวน 77,738 ราย คิดเป็นร้อยละ 3.4 ของข้อมูลผู้ป่วยในทั้งหมด ออกจากการวิเคราะห์

3) นำข้อมูลผู้ป่วยรายบุคคลที่ผ่านการตรวจสอบแล้ว มาคำนวณอัตราส่วนต้นทุนต่อค่ารักษา(ratio of cost to charge, RCC) ⁽²⁵⁾รายหมวดค่ารักษาของแต่ละโรงพยาบาล จากสูตร

อัตราส่วนต้นทุนต่อค่ารักษา = ต้นทุน (cost) / ค่ารักษา หรือราคาค่าบริการ (charge)

การตีความ

- หาก RCC ต่ำกว่า 1 แสดงว่า ต้นทุนต่ำกว่าค่ารักษา
- หาก RCC เท่ากับ 1 แสดงว่า ต้นทุนเท่ากับค่ารักษา
- หาก RCC สูงกว่า 1 แสดงว่า ต้นทุนสูงกว่าค่ารักษา

โดยการศึกษานี้นำเสนอ RCC ตามระดับโรงพยาบาล และระดับหมวดค่ารักษาในภาพรวม (ผู้ป่วยนอก+ผู้ป่วยใน) และแบ่งเป็น RCC ระดับหมวดของบริการผู้ป่วยนอก กับ RCC ระดับหมวดของบริการผู้ป่วยใน จำแนกตามกลุ่มโรงพยาบาล

อัตราส่วนต้นทุนต่อค่ารักษา, ต้นทุนผู้ป่วยรายบุคคล, ต้นทุนโรงพยาบาล, ratio of cost to charge, individual patient costs, hospital costs

ดาวน์โหลดบทความวิจัยฉบับเต็ม :: อัตราส่วนต้นทุนต่อค่ารักษาเพื่อประมาณการต้นทุนบริการในโรงพยาบาลกระทรวงสาธารณสุข.pdf

About Us

Contact Info

สำนักพัฒนากลุ่มโรคร่วมไทย (สรท.)

อัตราส่วนต้นทุนต่อค่ารักษาเพื่อการประมาณการต้นทุนบริการ

อัตราส่วนต้นทุนต่อค่ารักษาเพื่อการประมาณการต้นทุนบริการ

อ่านฉบับเต็ม

บทคัดย่อ

Abstract